Sınav Kaygısı
Liselere giriş ve üniversite sınavlarının yaklaştığı şu günlerde öğrencilerin kaygı seviyeleri de artış göstermeye başlamıştır. Öncelikle şunu belirtmek gerekir; bir miktar kaygı, her zaman iyidir. Dozunda bir kaygı kişiyi harekete geçirir. Sınavlar için de bu durum geçerlidir. Öğrencinin sınava hazırlanmasını sağlayan, sahip olduğu kaygıdır. Ancak kaygı seviyesi arttığında durum tersine döner. Öğrenci çalışmakta ve konsantre olmakta güçlük yaşamaya başlar. Literatüre baktığımızda sınav kaygısı kişinin değerlendirmeye tabi tutulacağı zamanlarda yaşadığı aşırı endişe, gerginlik ve stres hali olarak tanımlanabilir. Sınav kaygısına neden olabilecek birçok faktör vardır. Daha önce yaşanan olumsuz deneyimler, sınava ilişkin gerçekçi olmayan beklentiler, ailenin beklentileri, kişinin kendine ilişkin algı ve inançları kaygıya neden olabilir. Ülkemizde sınavlar çok önemli bir yer tuttuğu için aileler sınav konusuna normalden daha fazla önem vermektedir. Aileler sahip olduğu tüm imkanları, hatta daha fazlasını kullanarak çocuklarının sınavı kazanmasına odaklanmışlardır. Bu durum da çocukta ya da gençte aşırı düzeyde baskıya neden olmaktadır. “Sınavı kazanamazsam ailemi hayal kırıklığına uğratacağım, sınavı kazanamazsam kötü bir evlat olacağım” gibi düşüncelere kapılabilmektedirler. Yani sınav bilgi birikiminin değerlendirmesi olarak değil, sanki bir kişilik değerlendirmesi olarak görülmeye başlanmıştır. Öğrencilerin içinde bulunduğu bu durum da sınav kaygısı geliştirmelerine neden olmaktadır.
Sınav kaygısı kendini duygular, düşünceler ve fiziksel belirtilerle birlikte gösterir. Duygusal olarak öğrenci huzursuzluk, endişe, çabuk öfkelenme, korku ve panik duyguları yaşar. Zihinsel olarak da konsantre olmakta güçlük çeker, dikkatini toplayamaz ve aklından “asla başarılı olamayacağım” gibi olumsuz düşünceler geçer. Fiziksel olaraksa baş ağrıları, uyku bozuklukları, iştahsızlık, kalp çarpıntıları, aşırı terleme gibi belirtiler görülür.
Sınav Kaygısıyla Nasıl Baş Edilir?
1) Henüz gerçekleşmemiş bir sınavla ilgili olumsuz senaryolar hayal etmek yerine, çalışmaya odaklanmak
2) Gerçekçi hedefler belirlemek
3) Sınavların insanın değerini değil, bilgi birikimini ölçtüğünü unutmamak
4) Uygulanabilir bir çalışma planı oluşturmak
5) Tüm aile olarak sınavla ilgili beklentileri gözden geçirmek
Kendi kendine baş etme yolları denendiğinde bile kaygının azalmadığı durumlar olabilmektedir. Bu durumda vakit kaybetmeden sınav kaygısıyla ilgilenen bir uzmana başvuru yapmakta yarar vardır. Uzmanlar sınav kaygısına birçok terapi tekniğiyle müdahale edebilirler. Bu yazıda EMDR terapisinin sınav kaygısıyla nasıl çalıştığından bahsedilecek.
EMDR, kişinin anıları ve kendiyle ilgili negatif inanç ve duygularıyla çalışan bir yöntemdir. EMDR tekniğinde sınav kaygısı ele alınırken öncelikle, kişinin sınavlarla ilgili daha önceki olumsuz yaşantıları belirlenir. Daha sonra öğrencinin bu anıya eşlik eden kendiyle ilgili olumsuz inançları belirlenir. Yani daha önce başarısız bir sınav deneyimi olan bir öğrenci, kendiyle alakalı “asla başarılı olamam” şeklinde bir inanç geliştirmiş olabilir. EMDR terapisi hem olumsuz anıların etkisini azaltmada hem de olumsuz inançları değiştirmede etkili olmaktadır. Sınav Kaygısı ve EMDR ile ilgili vaka çalışmalarına bakıldığında, olumsuz anıların etkisinin azaldığı ve negatif inançların yerini “başarabilirim” şeklinde işlevsel inançların aldığı görülmüştür. Bu da kaygıyı azaltarak öğrencinin çalışmaya odaklanmasını sağlamaktadır.
Eğer ebeveyn olarak çocuğunuzun ya da öğrenci olarak kendinizin bu şekilde bir sınav kaygısı yaşadığını düşünüyorsanız ve kendi kendinize baş etmekte güçlük çekiyorsanız mutlaka bir uzmanın desteğine başvurun. Son olarak, hiçbir sınav sonucu, kişiyi, değersiz, iyi ya da kötü yapmaz. Kişinin değeri ayrıdır, sınav sonucu ayrıdır. İkisini karıştırmamaya gayret edelim. Sınava girecek tüm öğrencilere başarılar.
Sevgiler
Uzm. Psk. Ayşe TURAN
