Yas ,sevilen bir kişinin kaybı sonrası yaşanan süreçtir.  Kendini  üzüntü, öfke, suçluluk, pişmanlık, umutsuzluk duygularıyla birlikte gösterebilir. Günlük hayatın akışında bozulmalara sebep olabilir. Her ne kadar yaşanan süreç olumsuz olsa da,  bu duygular ve tepkiler yas sürecinin doğal parçalarıdır. Tutulan yasın süresi ve nasıl tutulduğu kişiden kişiye değişmektedir.  Kişinin kültürel ve toplumsal inanışları, dini inancı, daha önce yaşamış olduğu kayıplar, herhangi bir psikolojik problem yaşayıp yaşamadığı , baş etme mekanizmaları, aile bağları, sosyal destek ağları, ölen kişiyle ilişkileri, kaybın ani bir şekilde olup olmadığı,  yasın süresini ve niteliğini etkileyebilir. Bazıları 1 ayda yas sürecini tamamlarken, bazıları için bu süre 1 yıla kadar uzayabilmektedir.  Doğal yas süreci birkaç aşamadan geçmektedir.

Şok ve inkar: Beynin kendini korumak için aşırı tepkiler vermeyi engellediği dönemdir. Kayıp çok yenidir ve kişi donmuş gibidir. Yoğun tepkiler veremez.  Kaybedilen kişinin geri geleceğini aslında ölmediği düşünebilir.

Öfke ve isyan dönemi:  Bu  dönemde artık yoğun tepkiler verilmeye başlanır.  Ölen kişiye “ neden beni bıraktı” diye öfke duyulabilir. Bu dönemde kişi hep kendine “ neden ben?” sorusunu sorar.

Depresyon:  Bu dönemde kayıp artık kabullenilmeye başlanmıştır. Kaybedilen kişinin yokluğu kişiye bu dönemde büyük bir üzüntü verir. Sevilen kişi olmadan hayata nasıl devam edileceği bilinmez.  Kişi büyük bir boşluk içerisinde hisseder.  Yas sürecinin en yoğun duygular yaşandığı dönemdir.

Kabullenme: Artık kaybedilen kişinin yokluğu kabullenilmiştir.  Sevilen kişi olmadan yaşanılan hayata uyum sağlanmaya başlamıştır. Kişi bu dönemde kendisini eskisi kadar kötü hissetmez.

Yas Sürecini Sağlıklı Tamamlamak İçin Öneriler

• Verdiğiniz tepkiler normal bunu unutmayın.
• Yas tutmak için kendinize zaman tanıyın.
• Sevdiğiniz ve güvendiğiniz insanlarla birlikte olmaya çalışın.
• Günlük yemek ve uyku ihtiyaçlarınızı karşılamaya özen gösterin.
• Kaybedilen kişinin fotoğraflarına ya da anılarına bakmaktan çekinmeyin.  Hazır hissettiğinizde anılarla yüzleşmek süreci kolaylaştıracaktır.
• Ailedeki diğer kişilerle kaybettiğiniz kişi hakkında konuşun. 
• Daha önce yakınını kaybetmiş tanıdıklarınızla konuşun. Herkes süreci farklı yaşasa da , nasıl başa çıktıklarını konuşun.
• Kaybı unutmak için alkol ve uyuşturucu gibi maddeler kullanmaktan kaçının.

Yas Sürecinde Ne Zaman Uzmana Başvurmak Gerekir?

• Yas tepkileri 6 ay ve daha uzun süredir devam ediyorsa,
• Günlük yaşama devam etmekte zorluk yaşanıyorsa,
• Alkol ve uyuşturucu gibi maddeler kullanılıyorsa,
• Kayıp hakkında konuşulduğunda çok yoğun tepkiler veriliyorsa,
• Zaman geçtikçe tepkiler azalmak yerine artıyorsa,
• Sürekli kayıp hakkında konuşuluyor ya da hiç bahsedilmiyorsa  mutlaka bir ruh sağlığı uzmanına başvurulmalıdır.

Kayıp yaşamak hayatın kaçınılmaz bir parçasıdır. Kişiyi derinden üzer ve hiç geçmeyecekmiş gibi görünür. Ancak sabır ve destekle birlikte aşılabilir bir süreçtir. Yas sürecinin tamamlanması kaybı unutmak değildir. Kaybın verdiği acıyla baş edebilmek ve günlük yaşama devam edebilmektir.

                                                                                                                                 Uzm. Psk. Ayşe Turan